Interview College van Bestuur Radboud Universiteit

“De Radboud Universiteit wil bijdragen aan een gezonde, vrije wereld met gelijke kansen voor iedereen”, aldus Daniël Wigboldus, de voorzitter van het college van bestuur. “Daarbij willen we zowel regionaal als internationaal van betekenis zijn. Die ambitie is vastgelegd in onze strategie, onder de titel A Significant Impact.”

De strategie kent diverse speerpunten, en Wigboldus is positief over de vooruitgang die daarmee het afgelopen jaar is geboekt. “Zo is het verweven van duurzaamheidsvraagstukken in het curriculum van alle opleidingen voortvarend opgepakt.” Ook heeft het College van Bestuur zich sterk ingezet voor een veilige en inclusieve campus waar alle studenten en medewerkers het gevoel hebben dat ze erbij horen en een rol kunnen spelen. In 2022 werd het Strategisch Plan Diversity, Equity and Inclusion gelanceerd.

Aan ‘samenwerking’, een ander strategisch thema, is eveneens hard gewerkt. “We hebben bijvoorbeeld samenwerkingsovereenkomsten gesloten met de Universiteit Maastricht, met regionale scholen, met de gemeente Nijmegen, en met Alliander”, zegt Wigboldus. “Daarmee stimuleren we interdisciplinair onderzoek, en dat doen we ook op andere manieren. We hebben een aantal grote groeifondsprojecten toegekend gekregen en er zijn belangrijke grants toegewezen aan Radboudonderzoekers in de breedte van de wetenschappen.” In 2022 ondertekende de Radboud Universiteit ook het convenant ‘Inclusie in 2040’ met de gemeente Nijmegen om samen van Nijmegen een inclusieve, toegankelijke stad te maken.

Dat er zo veel belangrijke stappen zijn gezet is des te opmerkelijker gezien het slechte gesternte waaronder het academisch jaar begon. “Als thema voor het academisch jaar 2021-2022 kozen we voor ‘vrijheid’, in de hoop dat we corona in 2021 achter ons konden laten”, zegt rector magnificus Han van Krieken. Dat liep anders. Corona is een prominent element gebleven in de eerste helft van 2022. “Deels vanwege corona hebben we een aantal grote projecten moeten uitstellen die voortkomen uit de strategie die in 2019 is vastgesteld, zoals de Onderwijsvisie en het Campusplan. En de impact van corona belicht nog twee andere thema’s: het mentale welzijn van studenten en de druk die docenten en medewerkers ervaren. We zien daar nu nog de naweeën van. Corona heeft dus nogal wat impact gehad en heeft dat voor studenten en medewerkers met long-covidklachten tot op de dag van vandaag.” Ook Agnes Muskens, die het college van bestuur sinds januari 2022 completeert als vicevoorzitter, noemt de mentale gezondheid van zowel studenten als medewerkers een cruciaal punt van aandacht in het afgelopen jaar: “Vanuit HR zijn er meerdere initiatieven ontplooid om onze medewerkers te ondersteunen, zoals een pilot met extra psychologen op de campus. En alle faculteiten hebben hun uiterste best gedaan om onze studenten te blijven betrekken, tijdens én na de lockdown. Dat was hard nodig.”

Daarmee is Wigboldus het roerend eens. “Met name de laatste lockdown viel veel studenten zwaar”, zegt hij. “Naarmate de coronacrisis langer duurder kreeg iedereen het idee: daar gáán we weer… In de psychologie bestaat het begrip ‘learned helplessness’. Als je het idee hebt dat je zelf iets kunt doen aan een vervelende situatie blijf je gemotiveerd om je situatie aan te passen. Als je echter het idee hebt dat het je allemaal overkomt zonder dat je er zelf iets aan kunt doen, is dat op termijn slecht voor je mentale welzijn. Dankzij de inzet van velen hebben we als universiteit gelukkig veel zo kunnen inrichten dat de lockdowns en de aanpassingen die daarmee gepaard gingen organisatorisch behoorlijk soepel verliepen, ondanks alles. Maar ik ben heel blij dat we in het academisch jaar 2022-2023 weer de universiteit kunnen zijn die we willen zijn.

Als college hebben we geprobeerd om op belangrijke momenten te communiceren, maar verder hebben vooral de leidinggevenden op de afdelingen contact gehouden met onze studenten en medewerkers. Gezamenlijk hebben we binnen de geldende maatregelen gekeken wat mogelijk was voor mensen die naar de universiteit wilden komen, maar ook voor degenen die dat om wat voor reden dan ook juist niet wilden. We wilden beide kanten tegemoetkomen, in overleg.”

De strategische visie van de universiteit bleek een houvast. Van Krieken: “We hebben onze huidige strategie ontwikkeld nadat die van het vorige college van bestuur, die heel concreet was, vrijwel al haar doelstellingen had bereikt. Als nieuw college zijn we met veel mensen binnen en buiten onze academische gemeenschap in gesprek gegaan en hebben we een strategie opgesteld die vooral richtinggevend is. Dat bleek heel nuttig tijdens corona. Neem bijvoorbeeld het uitgangspunt dat we in de basis een campusuniversiteit zijn. Tijdens de covid-19-pandemie gaf dat houvast: waar mogelijk wilden we op de campus zijn, of fysiek onderwijs organiseren in grote zalen buiten de campus, zoals de Vereeniging.”

“De eerste dag van de introductieweek in 2022 voor de eerstejaarsstudenten op de campus was voor mij een hoogtepunt”, aldus Wigboldus. “Van het Berchmanianum tot het Erasmusgebouw stonden kraampjes van verenigingen waar de studenten langs dromden.

Veel studenten stonden te springen om weer naar de campus te gaan. Niet alleen de eerstejaars, maar ook de ouderejaars die achter de vele kraampjes hun vereniging stonden te promoten. Onze grootste zorg ligt bij wat nu de derdejaars zijn. Zij hebben de eerste twee jaar volledig onder coronamaatregelen gefunctioneerd. Opmerkelijk genoeg hebben ze uitstekende studieresultaten behaald, maar nu moeten we duidelijk maken wat de meerwaarde is van op de campus zijn. Je tentamens halen is een belangrijk deel van het student zijn, maar je leert zo veel meer over jezelf en over anderen door actief te participeren in alles wat onze campus naast de studie te bieden heeft. Ook dat deel gun je iedereen. Voor zelfkennis krijg je misschien geen studiepunten, maar het zijn wel belangrijke lessen. Studentenwelzijn is voor ons een belangrijk aspect.

We zijn nog aan het leren hoe we naar onderwijs moeten kijken. Op dat vlak kan een crisis ook nieuwe inzichten opleveren: het digitaal communiceren heeft een enorme boost gekregen. Voor een deel zijn we teruggegaan naar regulier onderwijs, maar bijvoorbeeld de kennisclips die studenten online kunnen bekijken blijken een fantastische verdieping van de stof te kunnen bieden. Er is gebleken dat studenten diverse paden kunnen bewandelen om hun tentamens te halen. Ze hebben wat dat betreft getoond een enorm aanpassingsvermogen te hebben.”

Op wetenschappelijk terrein heeft de universiteit in 2022 de nodige erkenning gekregen. Van Krieken: “We hebben grote Groeifondsaanvragen gedaan, alsmede aanvragen voor een Zwaartekracht-subsidie. De universiteit heeft in 2022 ook veel prijzen gewonnen. We hebben bijvoorbeeld een Ammodo Science Award, een Spinozaprijs en een Stevinprijs ontvangen, maar ook – wat onderbelicht gebleven in de media – een Comenius Leadership Fellowship-beurs.”

Wigboldus: “We moeten als universiteit blijven staan voor the usefulness of useless knowledge. Je weet niet wat je krijgt als je in fundamenteel onderzoek investeert, maar als je er niet in investeert krijg je in elk geval niks. Een betere investering dan investeren in kennis en kennisvermeerdering kun je niet doen. Maar je moet er niet alleen in investeren om op korte termijn een specifiek probleem op te lossen. Onze kernwaarden zijn: nieuwsgierig, verbonden en reflectief. Het is cruciaal dat wetenschappers en studenten in vrijheid hun nieuwsgierigheid kunnen volgen. In de samenleving spelen veel problemen en er bestaat een groot geloof in technologische ontwikkelingen, in de wetenschap, om die problemen op te lossen. Maar het is niet zo dat wanneer er een virus ontstaat, wetenschappers wat gaan sleutelen en er binnen een jaar een vaccin ligt. Dit jaar heeft biochemisch onderzoeker prof. Katalin Karikó een eredoctoraat ontvangen van de Radboud Universiteit. Zij doet al decennialang onderzoek naar mRNA. Tegen de stroom in heeft ze, gedreven door eigen nieuwsgierigheid, de basis gelegd voor vaccinaties waarmee uiteindelijk wereldwijd miljoenen levens zijn gered tijdens de coronacrisis. Haar toespraak tijdens onze Diesviering in 2022 was indrukwekkend.”

Ook positief vindt Wigboldus de herwaardering van de campus. “Eerder voelde iedereen zich op de campus als een vis in het water, zonder te beseffen hoe belangrijk dat water eigenlijk is. Nu hebben we het als een gemis ervaren en beseffen we beter het belang van samenzijn en toevallige ontmoetingen.”

Muskens geeft aan dat de universiteit druk bezig is met het plan voor de campusontwikkeling in de toekomst. “Een aantal panden nadert het einde van hun technische levensduur en moet de komende decennia worden vervangen. Zo zijn we bezig de eerste vereisten voor de nieuwe huisvesting van de faculteiten FFTR op te halen. Het is puzzelen, want we willen op een goede manier invulling geven aan het huisvestingsvraagstuk. Daarbij zijn de wensen van medewerkers essentieel en willen we ook duurzaam bouwen, met een goede bezettingsgraad van de panden in gedachten. In zijn algemeenheid kunnen we stellen dat de bezettingsgraad van de gebouwen lager is dan voor corona. Na corona zien we dat een nieuwe balans wordt gezocht in thuis werken en op de campus werken. Al deze facetten nemen we mee in de verdere invulling van ons campusplan. De meerwaarde van onze campus is uniek.”

Een ander belangrijk thema is sociale veiligheid. “We hebben het afgelopen jaar belangrijke stappen gezet”, zegt Muskens. “Het is belangrijk dat we hier met elkaar hard aan blijven werken, hoe ingewikkeld dit soms ook is. Door lastige situaties met elkaar te bespreken kunnen we van elkaar leren. In de gedragscode, die in het tweede kwartaal van 2022 is opgesteld in nauw overleg met de universitaire medezeggenschap, gaan we nader in op wat we bedoelen met integer handelen; de code is ook bedoeld om medewerkers te kunnen aanspreken op ontoelaatbaar gedrag.

Daarnaast hebben we ook stappen gezet in de verdere ondersteuning op het gebied van sociale veiligheid. In januari 2022 is de ombudsfunctionaris voor medewerkers gestart; het team van vertrouwenspersonen is afgelopen jaar verder versterkt en bestaat nu uit 12 personen. In oktober is een beleidsmedewerker gestart die zich focust op het verder versterken van beleid ten aanzien van sociale veiligheid. Met de universitaire medezeggenschap is besproken dat we in 2023 een ombudsfunctionaris voor studenten aantrekken. Ondanks dat wij een sociaal veilige omgeving voor al onze studenten en medewerkers willen, zijn we ons ervan bewust dat we daar nog niet altijd in slagen. In 2023 blijven we ons hiervoor inzetten en verleggen we bovendien de focus meer naar preventie.” Andere onderwerpen die hoog op de agenda van de vicevoorzitter staan zijn onder meer cybersecurity en financiën.

Cybersecurity is een van de speerpunten die de gehele universiteit raakt. Muskens: “Ook binnen de Radboud Universiteit zijn wederom stappen gezet om de technische weerbaarheid van de universiteit te verhogen. De CISO heeft met een team de organisatie verder versterkt, en er zijn plannen gemaakt om ook op de faculteiten lokale information security officers aan te stellen.” Sinds september zit Muskens een stuurgroep voor met de CISO, en met vertegenwoordigers van bedrijfsvoering, onderwijs en onderzoek. Die stuurgroep zal de programma’s rond security aansturen en prioriteiten stellen, om ook in 2023 in de gehele Radboud Universiteit significante stappen te zetten rondom informatiebeveiliging. “De bewustwording van dit onderwerp is bij alle faculteiten enorm gegroeid.”

“Onze eigen financiële huishouding is op orde”, zegt Muskens. “We zijn een solide, kwalitatief hoogstaand huis met goede ratio’s. Dit vormt ook een solide uitgangspunt als we invulling willen gaan geven aan het campusplan. De financiële rapportages komen zonder veel verrassingen tot stand. Ook in 2022 hebben we bewust ingezet op een negatieve begroting, juist ook om extra personeel aan te trekken om de werkdruk structureel te verlagen. We zijn minder negatief uitgekomen dan we begroot hadden, ook omdat we onze vacatures niet altijd tijdig konden invullen. We hebben de extra middelen in 2022 ingezet ten behoeve van samenwerking met andere universiteiten, maar ook voor interdisciplinaire samenwerking binnen onze eigen universiteit.

Bij de bespreking van de jaarplannen en de verantwoording met de faculteiten is uitvoering geven aan de strategie en doelstellingen altijd de hoofdmoot van het gesprek. We besteden dan relatief gezien minder tijd aan de financiële verantwoording, omdat die gewoon goed is ingeregeld.”

Over doelstellingen gesproken: het thema van het collegejaar 2022-2023 en de tweede helft van dit kalenderjaar is ‘kansen’. Die kansen doen zich op allerlei terreinen voor. Van Krieken: “De Radboud Docenten Academie en de opleiding Pedagogische Wetenschappen voor Primair Onderwijs hebben dit jaar een themadag georganiseerd over kansenongelijkheid in het onderwijs: mensen die minder talent hebben op cognitief gebied, maar die wel talenten hebben op andere gebieden, krijgen te weinig aandacht en waardering. Verder heeft de overheid fors geïnvesteerd in het hoger onderwijs, dus moeten we bedenken hoe we dat geld op een goede manier besteden. Bijvoorbeeld door medewerkers minder werkdruk te laten ervaren. Dat is ook een kans.”

“Als college van bestuur vinden wij de taken onderwijs, onderzoek en maatschappelijke impact alle drie even belangrijk”, zegt Van Krieken. “In de dagelijkse praktijk van docenten en onderzoekers wordt onderzoek vaak nog hoger gewaardeerd dan onderwijs, laat staan de impact op de maatschappij. Ook daar liggen nog kansen.”

Het verwezenlijken van die kansen, zodat de maatschappelijke rol van de universiteit nog beter zichtbaar wordt, is een van de uitdagingen voor het komende jaar.