Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen

Dat een Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen streeft naar maatschappelijke impact mag eigenlijk vanzelf spreken. Vice-decaan Léon de Bruin wijst dan ook graag op voorbeelden waaruit dat blijkt. “We zoeken de interactie met maatschappelijke kwesties vanuit verschillende hoeken. Filosofen en theologen van onze faculteit leveren hun bijdragen, en we werken samen met mensen uit de psychiatrie. Hoogleraar Tamar Sharon heeft, samen met haar collega’s bij iHub, bijvoorbeeld de Ammodo Science Award  gewonnen met hun onderzoeken naar de invloed van digitalisering op publieke waarden. Hoogleraar Thomas Quartier was tot vorig jaar Theoloog des Vaderlands, en emeritus-hoogleraar Paul van Tongeren is recentelijk benoemd tot de nieuwe Denker des Vaderlands.”

De coronacrisis was een maatschappelijke kwestie die ook de faculteit zelf niet onberoerd liet. De Bruin beaamt dat de gevolgen ervan langdurig zijn: “We zijn nu nog bezig met de nasleep ervan. Je merkt dat er iets fundamenteel is veranderd. De lockdowns zelf waren voor sommige collega’s gemakkelijker dan voor andere. Een aantal was juist heel productief; voor hen was de rust een weldaad. Voor anderen was het zwaar: zij misten het contact met collega’s en studenten. De klap was vooral mentaal: ‘daar gaan we weer’. Om moedeloos van te worden. Het was ook lastig dat sommige studenten uit beeld raakten. Hoe bereik je die nog als ze niet meer achter hun scherm verschijnen? Tijdens colleges kun je ze in persoon benaderen.”

Zulke studenten vragen om meer begeleiding en ondersteuning, aldus De Bruin. “Wat kunnen we als faculteit doen om de mentale druk te verminderen? Is dat iets voor de studie-adviseur? Er is een faculteitsoverstijgend initiatief dat het welzijn van studenten in de gaten houdt, maar het staat ook hoog op de agenda bij ons op de faculteit zelf. Wat voor soort studenten proberen we af te leveren? Er zijn meer studenten met een ‘rugzakje’: is mentale gezondheid iets waar de universiteit verantwoordelijkheid in heeft? En tot hoever gaat die verantwoordelijkheid?”

Het einde van de lockdowns betekende niet het einde van alle veranderingen, zegt De Bruin. “We zijn vrij snel weer ‘back to normal’ gegaan, alleen merken we nu dat het zo ‘normal’ niet meer is. Daar zit ook een vraag voor ons. Mensen werken nu veel meer thuis. Het heeft natuurlijk voordelen dat je sommige dingen digitaal kunt doen. Voor vergaderingen die voorheen op locatie plaatsvonden is het nu soms logistiek handiger om ze digitaal tussendoor te doen. Maar voor het gevoel van ‘community building’ is het wel fijn als iedereen weer naar de faculteit komt.”

Het streven om studenten weer naar de campus te laten komen sluit ook aan bij het uitgangspunt van het college van bestuur. “Dat is de richtlijn”, bevestigt De Bruin. “Maar wij merken dat er onder studenten toch wat reuring komt. Veel studenten vinden het heel prettig dat ze hier weer mogen zijn, maar de bezettingsgraad van colleges is systematisch lager, en niet alleen bij onze faculteit. Daarnaast vinden studenten het fijn om opgenomen colleges later te kunnen terugluisteren; ze vragen zich af waarom dat niet meer wordt aangeboden. Er ligt druk om het onderwijs flexibeler te maken. Daar kijken we dus naar, want misschien is dit wel gewoon de nieuwe realiteit.”

De vraag is of er dingen moeten veranderen, en hoe die veranderingen er dan uit moeten zien. “Je wilt studenten immers wel op de campus hebben, en je zult collega’s moeten motiveren. Daarin moet eenduidig beleid komen. Het moet niet zo zijn dat de ene docent colleges wel opneemt en de andere niet.”

In het onderwijs zijn eveneens veranderingen zichtbaar, volgens De Bruin. “In het definiëren van de relatie tussen student en docent zijn we een stuk verder sinds het sociale-veiligheidstraject. De universiteit heeft een gedragscode opgesteld, maar als faculteit hebben we ook zelf een apart project gestart. Daarin onderzoeken we hoe we de pedagogische relatie tussen student en docent precies willen vormgeven, en wat we daarbij van docenten en studenten verwachten. Tijdens colleges bijvoorbeeld worden discussies met en tussen studenten soms op het scherpst van de snede gevoerd. Het is belangrijk om die in goede banen te leiden, en docenten moeten daarin worden getraind. In het BKO-traject (Basiskwalificatie Onderwijs) moet er expliciet aandacht aan worden gegeven.”

Diversiteit is een ander groot thema voor de faculteit FTR. “Studenten wilden een diverser curriculum, dus dat ontwikkelen we nu. Filosofie is van oudsher het domein van oude witte mannen, maar daar gaat verandering in komen. We hebben ook iemand aangesteld om diversiteit structureel te verankeren in het curriculum; een soort aanjager.” Ook op andere vlakken wordt gewerkt: “We gaan richting een nieuw gebouw, en we inventariseren momenteel wat er nodig is voor een goed college- en werkklimaat.”

De instroomcijfers van de bacheloropleidingen zien er goed uit, stelt De Bruin vast. “Die van de master vallen dit jaar wat tegen. Maar de cijfers zijn lastig te duiden, omdat we te maken hebben met de impact van covid, de studiefinanciering die volgend jaar terugkeert, en de woningnood. Onze master in geestelijke gezondheidszorg loopt wel extreem goed.”

De Bruin geeft een opsomming van de onderwerpen die centraal staan in de toekomstige onderzoeksthema’s: “Het creëren van een rechtvaardige en inclusieve maatschappij, de relatie tussen mentale en fysieke gezondheid, welzijn en geestelijke zorg, de invloed van gewoontes, tradities, vooroordelen en overtuigingen op het denken en communiceren van mensen, de rol van erfgoed (al dan niet religieus en/of materieel) in discussies rond identiteit, de toenemende rol van AI in ons dagelijks leven, en duurzaamheid en klimaatrechtvaardigheid. Aan die thema’s werkt de faculteit met 120 fte en zes research centers.”

Dat de sectorgelden beschikbaar zijn gemaakt heeft impact gehad. “Een van de thema’s die voor onze faculteit duidelijker op de kaart komt te staan is humane AI. We onderzoeken bijvoorbeeld hoe ethische AI eruitziet, wat intelligentie is, en wat het verschil is tussen kunstmatige en menselijke intelligentie. Op dat terrein werken we onder meer samen met het Donders Institute en met iHub.”

Wat De Bruin betreft blijft de faculteit zich bezinnen op de vraag wat ze kan bijdragen. “Onze kracht is om een specifiek soort problemen te tackelen. Deze problemen zijn interdisciplinair en complex, en er liggen allerlei aannames, overtuigingen en denkbeelden aan ten grondslag. Ze lijken nog ver in de toekomst, ook al dienen ze zich nu aan, en we missen vaak het vocabulaire om ze goed te duiden. Denk bijvoorbeeld aan het klimaatvraagstuk. AI is ook zo’n onderwerp. Dat zijn juist problemen die wij goed kunnen aanvliegen.”