Faculteit der Medische Wetenschappen

“Corona was, hoe raar dat misschien ook klinkt, aan de ene kant een feest voor de medische wetenschap”, zegt Guillén Fernández van de faculteit der Medische Wetenschappen. “We hebben veel onderzoek kunnen doen met real purpose: hoe om te gaan met deze pandemie en met covidpatiënten. Aan de andere kant zien we een terugval in het aantal mensen dat zich inschrijft voor het PhD-programma, en heeft covid-19 direct en indirect negatieve effecten gehad op onze werkzaamheden.” Roland Laan beaamt dat: “Het was een jaar met heel veel ervaren werkdruk bij medewerkers.”

Met betrekking tot het onderwijs signaleert Laan vooral de na-ijleffecten van de intensievere covidperiode: “Doordat de stageperiodes voor studenten een half jaar hebben stilgelegen zijn er achterstanden ontstaan. Er zijn nog steeds lange wachttijden voor studenten die met hun coschappen willen beginnen. Via het NPO hebben we extra middelen gekregen om de achterstanden in te lopen; de bestedingstermijn daarvan is met een jaar verlengd. Eerder hadden we al een ‘vooruitgeschoven’ coschap Preventie geïntroduceerd; inmiddels hebben we ook de instroomcapaciteit per maand verhoogd, en een nieuwe manier van coschappen geïntroduceerd: parttime in het ziekenhuis en parttime in een andere gezondheidsinstelling.” In september is de faculteit begonnen met het vernieuwde bachelor-programma Tandheelkunde: “Het eerdere programma is grondig herzien en heeft een sterkere nadruk op de professionele persoonlijke vorming van studenten en op de eigen regie over leerprocessen. Dat sluit mooi aan bij de onderwijsvisie van de Radboud Universiteit op ontwikkeling.”

Binnen het onderwijs is preventie een hot topic, aldus Laan: “In 2022 hebben we bijvoorbeeld de stap gezet om een nieuw onderdeel te introduceren in de opleiding Geneeskunde. Alle studenten gaan een periode leefstijladviezen geven, gericht op primaire, secundaire en tertiaire preventie voor mensen die om wat voor reden dan ook in het ziekenhuis belanden. In 2023 starten de eerste studenten daarmee. We hebben daarnaast de ambitie om een master voor Medical Science in te richten. Daar hebben we in 2022 te weinig voortgang mee geboekt; dat willen we in 2023 beter doen. We zijn ook bezig met onderwijsinnovatie via nieuwe technieken. Er draaien pilots met extended reality, waarmee studenten moeilijke vaardigheden kunnen oefenen zonder patiënten te belasten. Zo kunnen ze hun motiverende gespreksvoering bij wijze van spreken oefenen met een avatar.”

Ook wat het wetenschappelijk onderzoek van de Medische faculteit betreft is preventie een van de belangrijkere onderwerpen. Fernández licht toe: “Onderzoekers aan het Radboudumc gebruiken AI bijvoorbeeld om patronen te ontdekken in de data die worden geregistreerd door wearables. Die gegevens kunnen worden gebruikt om personalised prevention te ontwikkelen. Dat is het eerste grote onderwerp: data en data-analyse. Ten tweede: moleculaire life science. We hebben de afgelopen jaren veel geaccumuleerde kennis opgedaan over biologische processen, immuunsystemen, et cetera. Inmiddels zijn we in staat om deze mechanismen te gaan beïnvloeden. Dat is overigens niet alleen belangrijk voor preventie. We kijken bijvoorbeeld ook naar zeldzame ziektes die vaak worden veroorzaakt door een genetisch defect. Die zijn voor de medische industrie niet zo interessant om behandelingen voor te ontwikkelen. Maar hier kunnen wij kijken naar specifieke geïndividualiseerde behandelingen. Het derde belangrijke onderwerp is de shift naar preventie in alle researchprogramma’s. Parkinson is een chronische ziekte, die kun je niet genezen als je het eenmaal hebt. Maar je kunt wel de zorg verbeteren door complicaties te beperken zonder het directe verloop van de ziekte te beïnvloeden. Dat is ook preventie.”

De medische faculteit werkt op al deze terreinen samen met diverse andere faculteiten en partners: “Op het gebied van AI hebben we een uitgebreid interdisciplinair netwerk van onderzoekers”, zegt Fernández. “We werken veel samen met FNWI, Sociale Wetenschappen en Geesteswetenschappen. We kijken bijvoorbeeld samen met het Talencentrum hoe het best gecommuniceerd kan worden met de mensen in de maatschappij die het meeste belang hebben bij preventie.” “Er zijn ook interdisciplinaire minors”, vult Laan aan. “Met Letteren bijvoorbeeld: communicatie in de medische wereld. En de faculteit Medische Wetenschappen heeft zo veel verschillende onderzoeksprogramma’s en medewerkers, van filosofen tot gedragsdeskundigen tot dokters en psychologen, dat het al een interdisciplinaire faculteit op zich is.”

Die samenwerkingsverbanden werpen ook op ander vlak vruchten af, aldus Fernández: “De Radboud Universiteit is bijzonder sterk in het verkrijgen van EU-beurzen voor samenwerkingsprojecten. Zo ook afgelopen jaar. Dat bepaalt in belangrijke mate waarom we ons onderscheiden van andere medische faculteiten. We hebben ook diverse beurzen in de wacht gesleept op het gebied van Innovative Medicines Initiative. Ook wat betreft individuele grants doen we het over het algemeen goed. Afgelopen jaar hadden we voor het eerst meer externe financiering dan eerste-geldstroommiddelen.”

Het afgelopen jaar heeft de faculteit geïnventariseerd wat docenten nodig hebben om duurzaamheidsthema’s, waar passend, in het reguliere onderwijs te integreren. Ook als het om onderzoek gaat zijn er behoorlijk wat initiatieven op het gebied van duurzaamheid, zoals het reduceren van de CO₂-voetafdruk in laboratoria, wegwerpartikelen, reisbewegingen en energieverbruik. Fernández: “In het grotere geheel veroorzaakt klimaatverandering dat er ziektes deze kant op komen die normaal gesproken in dit deel van de wereld niet voorkomen. Daar doen we onderzoek naar: besmettelijke ziektes en wereldwijde gezondheid. Dat onderzoek kijkt naar de directe consequenties van het matigen van klimaatverandering. Verder moet de hele gezondheidszorg duurzamer worden om een verouderende populatie gezond te houden, zonder nog meer geld uit te geven en nog meer mensen in de sector te laten werken.”

Er wordt een tekort aan zorgpersoneel ervaren, in sommige sectoren meer dan in andere. Bij OK-assistenten en anesthesiemedewerkers is dat duidelijk, constateren de beide professoren. “Wij proberen te ‘boeien en binden’, door te zorgen dat de mensen die we hebben het plezierig vinden om bij ons te blijven werken, door het aantrekkelijker te maken om weer in te stromen en door in te zetten op flexibel opleiden. De belangstelling voor universitaire opleidingen Gezondheidszorg overtreft nog steeds ver de capaciteit. Een geneeskundeopleiding leidt op tot basisarts, daarna volgen de specialisaties. De voorkeuren van studenten voor specialisaties komen niet overeen met de behoeften van de maatschappij. Die behoeften liggen bij ouderenzorg, in de sociaal-geneeskundige hoek en bij bedrijfsartsen. Aan kinderartsen en chirurgen is een overschot. Wij proberen mensen in hun opleiding zo veel mogelijk kennis te laten maken met delen van de zorg waar de maatschappelijke behoefte ligt. Onze impact is gericht op de echte wereld, op de volksgezondheid en op de gezondheidszorg. En op preventie: op het bereiken van mensen die moeilijk te bereiken zijn. Hen letterlijk opzoeken, de levensverwachting van de verschillende sociale klassen in ons land op een gelijk niveau krijgen, dat is de grootste winst die je kunt behalen.”

Er is een grootscheepse operationele verandering gaande bij het Radboudumc: Fit for the Future. Die heeft ook effect op onderzoek en onderwijs. In 2022 is besloten om de drie bestaande onderzoeksinstituten op te heffen en te vervangen door één instituut waaronder alle onderzoek van Radboud valt. Fernández: “We willen meer vraag-georiënteerd worden: wat zijn de vragen vanuit de maatschappij? We willen excellente wetenschappelijke inzichten verschaffen. We willen een organisatie zijn die duurzaam is. En een organisatie waarin welzijn van de medewerkers centraal staat. Wij noemen dat, in navolging van het concept dat in de gezondheidszorg gebruikelijk is: de Quadruple Aim.” Vanaf 1 januari 2023 zijn de onderzoeksinstituten gefuseerd.